Je zenuwstelsel en de polyvagaal theorie – hoe je lichaam jou probeert te helpen
Heb je weleens gemerkt dat je in spannende of stressvolle situaties anders reageert dan je zou willen? Misschien voel je je ineens gespannen, boos, angstig, of juist helemaal verdoofd. Dat heeft alles te maken met je zenuwstelsel.
In deze blog leg ik je op een eenvoudige manier uit hoe jouw zenuwstelsel werkt én wat de polyvagaal theorie is. Deze theorie helpt ons beter begrijpen waarom we reageren zoals we doen — en wat we kunnen doen om weer tot rust te komen.
🧠 Wat is het zenuwstelsel eigenlijk?
Je zenuwstelsel is als het communicatienetwerk van je lichaam. Het bestaat uit je hersenen, ruggenmerg en zenuwen. Het zorgt ervoor dat je lichaam weet wat er gebeurt en daarop kan reageren.
Een belangrijk deel hiervan is het autonome zenuwstelsel — dat regelt automatisch allerlei processen zoals je hartslag, ademhaling, spijsvertering en ook hoe je omgaat met stress of gevaar.
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit 3 delen:
-
Sympathisch zenuwstelsel
→ Activeert je lichaam om te vechten of vluchten.
🔥 Denk aan verhoogde hartslag, oppervlakkige ademhaling en gespannen spieren. -
Parasympathisch zenuwstelsel
→ Brengt je lichaam tot rust.
🌿 Vertraging van je hartslag, diepe ademhaling, ontspanning. -
Ventrale en dorsale vaguszenuw (daar komt de polyvagaal theorie om de hoek kijken!)
🌿 Wat is de polyvagaal theorie?
De polyvagaal theorie is ontwikkeld door Dr. Stephen Porges en beschrijft hoe de nervus vagus – een lange zenuw die van je hersenen naar je organen loopt – betrokken is bij hoe we reageren op veiligheid en gevaar.
Volgens deze theorie heeft ons lichaam drie ‘toestanden’ waarin het kan verkeren:
1. 🟢 Ventrale vagus – verbonden en veilig
-
Je voelt je rustig, veilig en verbonden met anderen.
-
Je kunt helder denken en open communiceren.
-
Je lichaam is ontspannen.
✅ Voorbeeld: Je hebt een fijn gesprek met iemand, voelt je gehoord en op je gemak.
2. 🟠 Sympathisch – vechten of vluchten
-
Je voelt je gespannen, opgejaagd of boos.
-
Je hartslag versnelt, je ademhaling zit hoog.
-
Je bent klaar om in actie te komen (of weg te rennen).
✅ Voorbeeld: Je krijgt een stressvolle e-mail of schrikt van een plots geluid.
3. 🔵 Dorsale vagus – bevriezen of afsluiten
-
Je voelt je verdoofd, afwezig of machteloos.
-
Je hebt het gevoel dat alles te veel is.
-
Je trekt je terug of voelt je 'uitgeschakeld'.
✅ Voorbeeld: Je voelt je uitgeput na een lange periode van stress, of ‘bevriest’ in een moeilijke situatie.
🔄 Je zenuwstelsel schakelt automatisch
Het mooie én lastige is: je zenuwstelsel kiest automatisch welke toestand het meest passend is. Dat gebeurt razendsnel, zonder dat jij daar bewust over nadenkt. Het is bedoeld om je te beschermen.
Soms blijft je systeem echter ‘hangen’ in een overlevingsstand (zoals vechten, vluchten of bevriezen), ook als er geen direct gevaar meer is. Dat kan klachten geven zoals angst, stress, vermoeidheid of moeite met verbinding maken.
❤️ Wat kun je doen om je zenuwstelsel te helpen?
Gelukkig zijn er manieren om je zenuwstelsel te kalmeren en weer terug te komen in een staat van rust en verbinding. Bijvoorbeeld:
-
Diepe, rustige buikademhaling
-
Contact maken met iemand die je vertrouwt
-
Rustige beweging, zoals wandelen of yoga
-
Zachte aanraking of jezelf wiegen
-
Therapie of hypnotherapie om vastzittende reacties los te maken
✨ Tot slot
Je zenuwstelsel probeert je elke seconde van de dag te beschermen. Soms doet het dat iets té goed. Als je merkt dat je vaak vastzit in stress of je juist afgesloten voelt, kan therapie helpen om weer in contact te komen met jezelf en met anderen.
Wil je hier meer over weten of ontdekken hoe ik je daarbij kan begeleiden? Neem gerust contact met me op.
📩 info@praktijklibra.com
Reactie plaatsen
Reacties