Na een coronabesmetting zijn er mensen die last van aanhoudende klachten, wat ook wel bekend staat als Long Covid of Post-Covid. Bovendien ervaren sommige mensen Post-Covid klachten na een coronavaccinatie. Deze klachten kunnen zeer divers zijn en kunnen gedurende een lange periode aanhouden. De mate van ernst varieert per persoon.

 

Personen die het coronavirus hebben gehad, kunnen nog langdurige symptomen ervaren. Dit herstelproces duurt vaak langer dan bij een normale griep. Het herstel na corona verschilt per persoon; sommigen zijn na een week alweer hersteld, terwijl het bij anderen weken tot maanden kan duren. Echter kan het gebeuren dat de klachten niet verdwijnen.

Heeft iemand 3 maanden na de corona-besmetting nog steeds klachten, dan wordt er gesproken van Long Covid/ Post-Covid. 

• Vermoeidheid 
• Concentratieproblemen 
• PEM
• POTS
• Conditieverlies 
• Problemen met prikkelverwerking 
• Geheugenproblemen 
• Kortademigheid bij inspanning 
• Hersenmist
• Woordvindstoornissen 
• Hoofdpijn 
• Prikkelbaarheid 
• Slaapproblemen 
• Hartkloppingen 
• Spierpijn 
• Duizeligheid 
• Spierzwakte 
• Pijn in armen/benen 

• Tinnitus (piep of zoem in de oren)
• Aanhoudende koorts 
• Covid-tenen 
• Nachtzweten 
• Haaruitval 
• Oogklachten 
• Gehoorproblemen 
• Huidklachten 
• Menstruatieklachten 
• Keelpijn 
• Tintelingen 
• Hitte niet goed verdragen 

Mensen met Long Covid kunnen verschillende psychische klachten ervaren. Deze kunnen bestaan uit:

1. Angst en angststoornissen: mensen kunnen angstig zijn voor hun toekomstige gezondheid, herstel en het terugkeren naar hun dagelijkse activiteiten. Dit kan leiden tot overmatige bezorgdheid, paniekaanvallen en fobieën.

2. Depressie en stemmingsstoornissen: langdurige symptomen van Long Covid kunnen leiden tot gevoelens van hopeloosheid, verdriet, prikkelbaarheid en verminderde interesse in dagelijkse activiteiten.

3. Posttraumatische stressstoornis (PTSS): sommige mensen kunnen na een ernstige vorm van Covid-19 een PTSS ontwikkelen als gevolg van de traumatische ervaring van de ziekte en/of ziekenhuisopname.

4. Slaapstoornissen: mensen met Long Covid kunnen problemen ondervinden met slapeloosheid, moeite met in slaap vallen of doorslapen, en vermoeidheid gedurende de dag.

5. Concentratie- en geheugenproblemen: cognitieve problemen, zoals moeite hebben met concentreren en het onthouden van informatie, kunnen optreden bij mensen met Long Covid.

6. Verlies van eigenwaarde: langdurige symptomen en beperkingen kunnen ertoe leiden dat mensen hun gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen verliezen.

Het is belangrijk om te benadrukken dat niet iedereen met post-Covid deze psychische klachten zal ervaren, en dat de ernst ervan kan variëren tussen individuen. Het is raadzaam om professionele hulp te zoeken als deze klachten aanhouden of ernstig worden.

Mensen met Post-Covid kunnen tegen hun eigen levensmissies aanlopen zoals bijvoorbeeld;

Hoe geef ik opnieuw invulling aan:

1. Betekenisvolle relaties opbouwen en onderhouden

2. Persoonlijke groei en ontwikkeling

3. Bijdragen aan het welzijn van anderen

4. Succes behalen op professioneel gebied

5. Zorgen voor de natuur en duurzaam leven

6. Zelfbewustzijn en authenticiteit

7. Gezondheid en welzijn

Door samen met jou te kijken naar wat voor jou belangrijk is. Hoe heb je dit eerst gedaan en welke inzichten kun je krijgen tijdens de sessies.

Deze inzichten geven je opnieuw weer een mogelijkheid om je leven een nieuwe invulling te geven die voor jouw weer als zinvol wordt ervaren. 

Een van de vermoedelijke oorzaken van post-Covid is een disfunctie in het zenuwstelsel. Er lijkt een disfunctionele signaalverwerking te zijn tussen de hersenstam en/of de nervus vagus. 

Het zenuwstelsel is opgebouwd uit het centrale zenuwstelsel en het autonome zenuwstelsel.

Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee delen namelijk het parasympatische en het sympathische.

Het sympathische zenuwstelsel is het ‘gaspedaal’ in ons lichaam en zorgt ervoor dat we kunnen overleven in levensbedreigende situaties. Hierdoor kunnen we ‘vechten of vluchten.’ Het sympathische deel regelt dan ook wat er nodig is om te kunnen overleven zoals adrenaline en verhoging van zuurstof, bloedtoename en energie naar het hart en spieren. Mensen die geregeerd worden vanuit het sympathische deel kenmerken zich door een hoge energie, kunnen moeilijk nee zeggen, hebben een behoefte aan controle en om anderen te helpen ondanks dat het niet past binnen hun draagkracht.

Het parasympatische zenuwstelsel is ‘de rem’ in ons lichaam. Deze zorgt voor rust en herstel. Het parasympatische deel regelt je bloeddruk, spijsvertering en hartslag. In een normale situatie is bij de mens het sympathische en parasympatische over het algemeen in balans. Zoals beschreven staat bij mogelijke oorzaken is er een vermoeden van een ontregeling in het autonome zenuwstelsel bij mensen met post-Covid.

Ook het gevoel van angst en ‘aan’ staan komt vaak voor bij mensen met post-Covid, denk hierbij dat het gaspedaal ingetrapt is en tegelijk de rem er ook op staat. (Fleming & Vollebregt, 2019), (Dana, De polyvagaaltheorie in therapie, 2024)

Zoals beschreven staat bij mogelijke oorzaken is er een van de theorieën dat er een disfunctionele signaalverwerking is in de hersenstam en/of nervus vagus. Veel mensen met post-Covid die ik gesproken en gezien heb geven aan dat ze klachten ervaren zoals het gevoel hebben van “aan” staan, rusteloosheid, hoorbare en zichtbare gespannen ademhaling die hoog zit, hese stem, gevoelloosheid of prikkeling in de benen etc.

Deze klachten zijn kenmerken van zowel de sympathische als de dorsale staat vanuit de polyvagaal theorie. Welke als theorie ook heel goed aansluit bij de disfunctionele signaalverwerking van de hersenstam en/of nervus vagus.

Bij de polyvagaal theorie spreekt men over 3 verschillende staten van het zenuwstelsel namelijk;

Ventraal Vagale staat (Rust en Vertering): Deze richt zich op veiligheid, verbinding en betrokkenheid bij anderen en de wereld. Het helpt ons om ons rustig, gegrond en sociaal betrokken te voelen.

Sympathische Staat (Vecht of Vlucht): Deze bereidt ons voor op actie in stressvolle situaties. Het activeert gevoelens zoals boosheid, angst of bezorgdheid, zodat we klaar zijn om te vechten of te vluchten bij een dreiging.

Dorsale Vagale staat (Bevriezing): Deze is onze oudste reactie op zeer gevaarlijke situaties. Hierin kunnen we ons emotioneel en lichamelijk afsluiten om energie te besparen voor de belangrijkste functies.

In veilige toestand zijn deze 3 verschillende staten de gehele dag aanwezig en wisselt het zich voldoende af. Het heeft voldoende veerkracht om zich te herstellen naar de ventrale staat.

Bij mensen met post-Covid lijkt het erop dat zij in het onveilige deel zitten. Het lukt vaak niet om in het veilige deel en soms zelfs ook niet in ventraal vagaal te komen. 

Dit levert veel ongemakken op. Zie de tekening hieronder. 

Bij veel mensen met post-Covid is het kenmerkend dat zij in het verleden al een belast zenuwstelsel hebben dit door bijvoorbeeld; 

- Een slechte of moeilijke jeugd

- Een of meerdere traumatische ervaring(en)

- Autisme

- ADHD of ADD

- Stress

- Burn out

- Burn on

- Alle ballen in de lucht houden

Het zenuwstelsel is extra alert of neigt al meer naar het onveilige deel. Door Covid-19 is het zenuwstelsel nog erger overbelast en begeeft het zich met name in het onveilige deel. Veelal in het sympathische of vagaal ventrale gedeelte. 

Door aandacht te hebben middels hypnotherapie voor het zenuwstelsel en te werken aan voelen, verbinding maken met je brein en lichaam kan het zich gaan herstellen. 

Zoals je hierboven leest zijn er tal van klachten die je kunt ervaren wanneer je post-Covid hebt. Een therapeut kan een bijdrage leveren door samen met jou onderzoeken hoe om te gaan met de problemen die jij ervaart op dit moment.

1. Ontspanning: Met behulp van (hypno) therapie worden suggesties en visualisaties ingezet om negatieve gedachten en gevoelens los te laten en ruimte te maken voor positieve energie en herstel. Deze visualisaties dragen bij aan ontspanning. Daarnaast worden ontspanningsoefeningen en mindfulness ook toegepast.  

2. Emotionele verwerking: Mensen met post- Covid kunnen verschillende emotionele reacties ervaren, zoals angst, depressie, verdriet of frustratie. Een therapeut kan helpen bij het verkennen en verwerken van deze emoties, evenals bij het ontwikkelen van copingmechanismen.

3. Rouwverwerking: post-Covid zorgt ervoor dat jij je "oude"leven niet meer kan leiden zoals je dat deed. Dit wordt vaak als een verlies ervaren. Een therapeut kan ondersteuning bieden bij het proces van rouwverwerking en omgaan met de emoties die hiermee gepaard gaan.

4. Angst- en stressmanagement: Veel mensen met post-Covid hebben angst en stress ontwikkeld, bijvoorbeeld over hun gezondheid, hun baan, financiële zorgen of sociale isolatie. Een therapeut kan helpen bij het identificeren van angst- en stressoren en het aanleren van effectieve copingstrategieën.

5. Traumaverwerking: Mensen die ernstig ziek zijn geweest door Covid-19 of die anderen hebben verloren, kunnen traumatische ervaringen hebben opgedaan. Een therapeut kan ondersteuning bieden bij het verwerken van deze traumatische ervaringen en het omgaan met de bijbehorende symptomen, zoals flashbacks, slapeloosheid of vermijdingsgedrag. Naast bovenstaande trauma's zijn er ook copingsmechanisme die ontstaan zijn in de vroegere kinderjaren. Deze copingsmechanismen kunnen ervoor zorgen daj jij nu met post-Covid tegen problemen aanloopt en je eigen negatieve gevoelens, overtuigingen en negatieve gedachten. Denk bijvoorbeeld aan schuldig voelen, angst, geen rust ervaren, pleasen, boosheid, onmacht etc. Door het trauma in de kinderjaren aan te pakken kan dit ervoor zorgen dat jij een betere manier leert voor jezelf om het anders te doen, te denken en te voelen. 

6. Aanpassingsproblemen: Met post-Covid kunnen mensen moeite hebben om zich aan te passen aan veranderingen in hun leven, zoals fysieke beperkingen, veranderingen in werk- of gezinssituaties, en beperkingen in sociale interactie. Een therapeut kan helpen bij het ontwikkelen van nieuwe copingvaardigheden en het vinden van manieren om zich aan te passen aan deze veranderingen.

7. Sociale isolatie: Veel mensen hebben door post-Covid te maken met langdurige sociale isolatie en een gebrek aan sociale verbinding. Een therapeut kan ondersteuning bieden bij het omgaan met eenzaamheid, het versterken van sociale vaardigheden en het vinden van manieren om weer verbondenheid te ervaren. Denk hier ook bijvoorbeeld aan de zingeving van je leven. Dit staat in een los kopje op deze pagina verder uitgelegd. 

Een visualisatie is een ervaring die je in een diepe ontspanning ondergaat. Tijdens een visualisatie is er veel ruimte voor ontspanning en rust. Daarnaast is er aandacht voor inzichten, boodschappen en vooral gevoel. 

Wanneer je een visualisatie hebt gedaan kun je de ontspanning nog na voelen. Daarom kan dit fijn zijn voor mensen met post-Covid om dit te luisteren tijdens een rustmoment of voor het slapen gaan.

De visualisaties die je mee krijgt wanneer je in behandeling bent bij Praktijk Libra worden speciaal voor jou gemaakt met jouw hulpvragen erin verwerkt. Hierdoor voel je de kracht van een visualisatie nog sterker bij je aanwezig. 

Naast de visualisaties die je thuis kunt beluisteren worden sommige visualisaties ook tijdens de sessies gedaan. Dit zijn actieve visualisaties. Door de mogelijkheid om als therapeut te horen wat een client ziet, hoort, ruikt, proeft, voelt is het mogelijk om deze volledig aan te passen naar jouw beleving. Deze manier kan je nog meer inzichten en gevoelens laten beleven. 

1. Luister naar je lichaam: Neem voldoende rust en vermijd overbelasting. Het kan moeilijk zijn om je energieniveaus te managen, dus leer goed te luisteren naar je lichaam en neem regelmatig pauzes.

2. Blijf actief: Hoewel rust belangrijk is, is het ook essentieel om geleidelijk aan wat lichte fysieke activiteit toe te voegen. Begin met korte wandelingen of simpele stretching-oefeningen om je uithoudingsvermogen geleidelijk op te bouwen. Overleg altijd met een arts voordat je begint met een nieuw activiteitenprogramma.

3. Eet gezond: Voeding speelt een belangrijke rol bij het herstel. Kies voor een uitgebalanceerd dieet dat rijk is aan groenten, fruit, volle granen en magere eiwitten. Vermijd voedingsmiddelen die ontstekingen veroorzaken, zoals bewerkte voedingsmiddelen, geraffineerde suikers en transvetten.

4. Zoek ondersteuning: Praat met je arts over eventuele behandelingsopties en vraag om een doorverwijzing naar een specialist in chronische vermoeidheidssyndroom of fysiotherapeut die ervaring heeft met post- Covid. Daarnaast kan het nuttig zijn om je ervaringen en tips te delen met lotgenoten via online ondersteuningsgroepen.

5. Leer stressmanagementtechnieken: Stress kan een negatieve invloed hebben op je herstelproces, dus het is belangrijk om effectieve stressmanagementtechnieken te leren. Denk aan ademhalingsoefeningen, meditatie, yoga of andere ontspanningstechnieken die voor jou werken.

6. Bouw langzaam je activiteiten op: Begin met het opbouwen van je dagelijkse activiteiten door kleine doelen te stellen en deze geleidelijk aan te verhogen. Probeer niet te veel te doen op goede dagen, omdat dit kan leiden tot een terugval. Een stapsgewijze aanpak kan je helpen je energie beter te verdelen en je herstel te ondersteunen.

7. Wees geduldig: Herstellen van post- Covid kan een langdurig proces zijn. Het is belangrijk om geduldig te zijn en jezelf de tijd te geven die je nodig hebt. Verwacht niet direct grote verbeteringen en wees niet ontmoedigd als je wat ups en downs ervaart. Weet dat je niet alleen bent en dat er ondersteuning beschikbaar is.

• Praat erover
• Wissel ervaringen uit
• Leg uit en vertel
• Vergelijk niet met anderen
• Zoek een manier om je emoties een plek te geven
• Gun jezelf de tijd
• Zoek ontspanning
• Neem contact op met je huisarts mocht je dit niet gedaan hebben

www.c-support.nu

www.postcovid.nl

www.rivm.nl/corona

www.stichtingemovere.nl